Erik ten Broeke pleitte er in het symposium “De Magie van de Drie” afgelopen najaar voor dat psychologen meer kennis zouden moeten opdoen van andere vakgebieden. Expliciet noemde hij de kennis van mentalisten en illusionisten. Ik ben het daar volledig mee eens. Het nieuwe boek Mindf*ck Challenges van illusionist Victor Mids is daartoe zonder meer een mooie eerste stap.
Dus je zult misschien denken: wat doet een review van een amusementsboek op de kennisbank van een postdoctorale beroepsvereniging? Met deze boekbespreking hoop ik je ervan te overtuigen dit boek voor iedere CGT-er een must-read is. En dat het je zal inspireren om delen van je behandeling anders vorm te geven.
Illusionisme
Illusionisten maken op een leuke manier gebruik van psychologische processen. En leiden ons met die psychologische processen om de tuin. Zo is een terugkerend thema in Victor Mids illusies en video’s de gorilla. Deze gorilla is afkomstig uit de Selective Attention test van Daniel Simons and Christopher Chabris. Je kent hem wel: selectieve aandacht zorgt ervoor dat we tijdens de oefening belangrijke elementen (de gorilla) niet waarnemen. Deze selectieve aandachtsbias is een belangrijke cognitieve bias en is daarmee een pijler onder veel cognitieve denkfouten. Mensen met een negatief zelfbeeld zijn zo gericht op wat ze niet goed doen en niet kunnen, dat ze daardoor hun successen niet meer waarnemen. Op speelse wijze maakt Victor Mids met zijn trucs en illusies gebruik van deze biases. Naast prachtig entertainment bieden deze illusies een bron aan materialen voor cognitief therapeuten.
Ervaringsgerichte uitleg van de Rationale
In CGT-behandelingen is de “uitleg van de rationale” een belangrijk moment om cliënten uit te leggen wat de behandeling inhoudt en cliënten voor deze behandeling te motiveren. Als we de rationales uit de protocollenboeken mogen geloven, gebeurt dit veelal via het gesproken woord. Oftewel woordelijk informatie verstrekken over wat de behandeling inhoudt.
Een krachtigere en leukere manier om deze kennis te delen, is om het cliënten te laten ervaren. Oftewel om cliënten hun “denkfouten” te laten ervaren. En hen via die weg in te laten zien dat hun opvattingen niet kloppen.
In dit boek beschrijft Victor Mids verschillende illusie-oefeningen die je hier goed voor kunt gebruiken.
Verwachtingsdisconfirmatie bij angst
Bijvoorbeeld een oefening met een theelepel, een mok en een touwtje (pagina 60). Bij deze oefening lijkt het overduidelijk dat wanneer de mok losgelaten zal worden, deze kapot zal vallen. En toch gebeurt dat op “wonderbaarlijke” wijze niet.
Dit is een leuke oefening om angstige cliënten ervaringsgericht in te laten zien dat wat je vreest, niet altijd uitkomt. Ook al voelt datgene wat je vreest nog zo geloofwaardig…
Van alle besproken oefeningen leggen de auteurs helder uit hoe je de illusies opzet, wat je ervoor nodig hebt en wat de uitkomst zal zijn.
Optische illusies als introductie voor COMET
Ook de “Tegeltjeswijsheid” op pagina 82 is een leuke oefening. In deze afbeelding is het namelijk onmogelijk om verschillende overduidelijk aanwezige aspecten van de afbeelding tegelijkertijd waar te nemen. Op het moment dat de focus op een bepaald punt wordt gelegd, zijn andere elementen onzichtbaar. Terwijl die andere elementen overduidelijk aanwezig zijn.
Dat maakt het tot een waardevolle oefening om cliënten met zelfbeeldproblematiek de rationale achter de COMET-behandeling te laten ervaren. Met deze oefening kun je hen het effect van selectieve aandacht, inhibitie en retrieval competition duidelijk maken zonder daar veel moeilijke woorden aan te wijden. En hen in te laten zien dat ze door deze COMET-behandeling meer (selectieve) aandacht voor het positieve zelfbeeld gaan ontwikkelen en daardoor het negatieve zelfbeeld niet meer kunnen waarnemen.
Met de afbeelding van deze Tegeltjeswijsheid-oefening maak je hen dat in één oogopslag duidelijk. Eén beeld zegt meer dan duizend woorden…
De waarheid is niet wat het lijkt…
Ook de afbeeldingen met optische illusies vanaf pagina 145 maken in één oogopslag duidelijk dat we de werkelijkheid op verschillende manieren kunnen interpreteren.
Daarnaast biedt het boek tal van leuke oefeningen, die aantonen dat de werkelijkheid niet altijd is wat het lijkt. Wie recent een Basiscursus Cognitieve Gedragstherapie (Basiscursus CGT) bij me heeft gevolgd, weet dat ik bij sommige trucs nog wat te oefenen heb :-). Maar laat bovenstaande nou precies de kern zijn van een cognitief-gedragstherapeutische behandeling. Want ook al voelt het voor cliënten 100% waar dat er een ramp staat te gebeuren, de werkelijkheid zou maar eens zo anders kunnen zijn… En daarmee is dit boek een absolute aanrader voor de cognitief-gedragstherapeut die op zoek is naar aanvullende ervaringsgerichte oefeningen.
Score
